Urlop macierzyński – jak jest płatny? Kompleksowy przewodnik dla rodziców

Rozważasz urlop macierzyński i zastanawiasz się ile jego wysokość wynosi w praktyce? Chcesz poznać zasady naliczania świadczeń oraz dowiedzieć się, od czego zależy ich wysokość? W niniejszym artykule znajdziesz rzetelne informacje poparte przepisami i przykładami, które pomogą Ci przygotować się do tego wyjątkowego etapu w życiu rodzica. Sprawdź to już dziś!

CZEGO DOWIESZ SIĘ Z TEGO ARTYKUŁU?

Zastanawiasz się, czy istnieją różnice w uprawnieniach do urlopu macierzyńskiego w przypadku umowy o pracę czy działalności gospodarczej? Niniejszy materiał jest pełen praktycznych wskazówek i aktualnych informacji, które ułatwią Ci zaplanowanie tego szczególnego okresu. W związku z tym przeczytaj już dziś:

Jak wygląda minimalny wymiar urlopu w zależności od rodzaju ciąży.
Na co mogą liczyć osoby zatrudnione na etacie i prowadzące własną działalność.
Co decyduje o wysokości tzw. macierzyńskiego ZUS i kiedy należy złożyć wnioski.

Urlop macierzyński ile płatny – definicja i podstawy prawne

Urlop macierzyński to zagwarantowany ustawowo okres wolny od pracy, który przysługuje pracownicy w związku z urodzeniem dziecka. Jego długość, warunki przyznania oraz wysokość świadczeń określa Kodeks pracy, a także przepisy wykonawcze dotyczące ubezpieczeń społecznych – w szczególności te regulowane przez ZUS (tzw. macierzyński ZUS). Warto pamiętać, że prawo do wypłaty pieniędzy, czyli zasiłku macierzyńskiego, przysługuje osobom podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu, jednak nie zawsze muszą to być pracownicy etatowi.

Zgodnie z art. 180 Kodeksu pracy, urlop macierzyński rozpoczyna się automatycznie z chwilą narodzin dziecka, chyba że zdecydowaliśmy się rozpocząć go wcześniej (co najmniej 2 tygodnie przed przewidywaną datą porodu). Wysokość wypłaty zasiłku zależy natomiast w głównej mierze od naszego przeciętnego wynagrodzenia lub podstawy wymiaru składek, jeśli prowadzimy działalność gospodarczą.

Jak długo trwa urlop macierzyński?

Wiele przyszłych mam zastanawia się, jak długo trwa urlop macierzyński i czy może on się różnić w konkretnych przypadkach. Prawo pracy przewiduje różne wymiary tego wolnego, w zależności od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu.

Ile tygodni trwa urlop macierzyński w przypadku ciąży pojedynczej?

W przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie (ciąża pojedyncza), standardowy okres urlopu wynosi:

20 tygodni – w pełni płatnego urlopu (mówiąc „płatnego”, mamy na myśli wypłatę zasiłku macierzyńskiego).
Z tego co najmniej 14 tygodni powinno być wykorzystane bezpośrednio przez matkę. Pozostałą część może przejąć ojciec dziecka, jeśli jest zatrudniony i chce skorzystać z części przysługującego mu urlopu. Opcja taka służy elastycznemu podziałowi obowiązków opiekuńczych.

Dłuższy urlop macierzyński przy ciąży mnogiej

W sytuacji ciąży mnogiej (bliźnięta, trojaczki itd.) obowiązują wydłużone okresy. I tak, na przykład, w przypadku urodzenia bliźniąt wymiar urlopu macierzyńskiego to 31 tygodni. W przypadku trojaczków lub większej liczby dzieci jednocześnie, długość ta odpowiednio rośnie:

Bliźnięta: 31 tygodni
Trojaczki: 33 tygodnie
Czworaczki: 35 tygodni
Pięcioro i więcej dzieci: 37 tygodni

Z punktu widzenia prawa, to matka decyduje, czy cały okres macierzyńskiego wykorzysta sama, czy skorzysta z pomocy drugiego rodzica. Niemniej jednak, fundamentalnym założeniem jest, że okres macierzyński zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie.

Zasiłek macierzyński (macierzyński ZUS) – komu przysługuje?

Zasiłek macierzyński, często określany też jako macierzyński ZUS, należy się kobietom (a czasami ojcom dziecka), które podlegają obowiązkowemu lub dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Najczęściej dotyczy to:

Pracowników (umowa o pracę) – którzy automatycznie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu.
Osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą (wówczas ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne, więc trzeba je opłacać regularnie, by potem pobierać świadczenie).
Osób zatrudnionych na umowę zlecenie, o ile zgłosiły się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i opłacają regularne składki.

Prawo do zasiłku dotyczy również osób przysposabiających dziecko (adopcja), a także w pewnych sytuacjach ojców, jeśli matka nie może, bądź nie chce dalej korzystać z urlopu i zasiłku. Warto jednak pamiętać, że fundamentem przyznania świadczenia jest odprowadzanie składek.

Urlop macierzyński — jak jest płatny?

Wiele osób pyta – czy urlop macierzyński jest płatny? Czy obowiązuje stała, odgórnie narzucona stawka? Mówiąc wprost – tak, urlop macierzyński jest płatny w formie zasiłku. Natomiast jego wysokość zależy od kilku czynników:

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie matki (zwykle wyliczane z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc narodzin dziecka).
Wybór wariantu wypłaty zasiłku (możemy zdecydować się na 100% zasiłku przez część okresu, a potem 60% w dalszej części urlopu, bądź wybrać jednolite 80% przez cały okres macierzyńskiego i rodzicielskiego).

Zasiłek macierzyński ma więc charakter zastępnika wynagrodzenia – jeśli normalnie zarabiasz 4000 zł brutto, to kwota świadczenia będzie odpowiednio wyliczona w procentach od tej podstawy (pomniejszonej m.in. o składki). Nie jest więc tak, że każdy otrzymuje taką samą sumę; w dużej mierze zależy to od poziomu zarobków lub wysokości podstawy opłacanych składek (np. w przypadku działalności gospodarczej).

Świadczenie macierzyńskie dla osób prowadzących działalność

Gdy prowadzisz firmę i chcesz otrzymać zasiłek, istotne jest regularne opłacanie składek, w tym składki chorobowej. Ile pieniędzy na macierzyńskim może uzyskać przedsiębiorczyni? Analogicznie do przypadku umowy o pracę – wszystko zależy od podstawy wymiaru składek, od której liczymy zasiłek. Możemy zadeklarować wyższą podstawę, ale trzeba pamiętać, że jednocześnie poniesiemy większe koszty składek miesięcznych. ZUS w ostatnich latach wzmocnił kontrolę prawidłowości deklarowanych podstaw – chodzi o eliminowanie sztucznego „podwyższania” składek tuż przed planowanym porodem.

Kiedy zaczyna się urlop macierzyński u przedsiębiorczyń? Formalnie rzecz biorąc, one nie korzystają z „urlopu” w rozumieniu Kodeksu pracy, bo nie mają pracodawcy. Otrzymują natomiast zasiłek macierzyński z tytułu ubezpieczenia chorobowego i mogą delegować prowadzenie działalności na innego współpracownika lub zdecydować się na przerwę w aktywności zawodowej. Prawo pozwala zachować część przychodów, na przykład z działalności prowadzonej przez wspólnika lub pracowników, jednak samodzielne świadczenie usług przez matkę powinno być ograniczone, jeśli nie chce ona utracić prawa do zasiłku.

Wybór wysokości zasiłku – macierzyńskie ile wynosi w praktyce?

Wysokość zasiłku oblicza się, biorąc pod uwagę średnią płacę (w przypadku pracowników etatowych) lub zadeklarowaną podstawę składek (dla przedsiębiorczyń). Ogólną zasadą jest, że zasiłek wynosi:

100% za okres urlopu macierzyńskiego, który standardowo sięga 20 tygodni (dla ciąży pojedynczej).
60% (jeśli wybierzemy system 100%+60%) za pozostały czas, jeżeli korzystamy z części urlopu rodzicielskiego.
80% przez cały okres macierzyńskiego i rodzicielskiego, jeśli chcemy od razu uśrednić wypłatę.

Taki wybór dokonuje się zwykle we wniosku o urlop macierzyński i rodzicielski, składanym u pracodawcy (lub do ZUS-u, jeśli to on bezpośrednio będzie wypłacał zasiłek). Ostateczna kwota macierzyńskiego zależy więc nie tylko od zasad, ale i od decyzji rodzica w zakresie trybu wypłaty. W przypadku ciąży mnogiej czy adopcji, stawki procentowe nie zmieniają się, ale oczywiście cały wymiar urlopu jest dłuższy, więc i globalna suma zasiłku będzie inna.

Kiedy zaczyna się urlop macierzyński i jak ubiegać się o świadczenia?

Standardowo – najczęściej z chwilą porodu. Matka może jednak zdecydować się na skorzystanie z urlopu już 6 tygodni przed planowanym porodem. Przeprowadza się to na podstawie zaświadczenia lekarskiego określającego termin rozwiązania. Warto pamiętać, że czas wykorzystany przed narodzinami dziecka pomniejsza wymiar macierzyńskiego po jego przyjściu na świat.

By otrzymać zasiłek macierzyński, należy złożyć odpowiedni wniosek do pracodawcy lub bezpośrednio do ZUS (jeśli nasz pracodawca zatrudnia mniej niż 20 osób). We wniosku deklarujemy, jak chcemy rozdysponować zasiłek (czy całość w stałej wysokości 80%, czy system 100%+60%). Formularze ZUS, takie jak ZAS-54, należy wypełnić rzetelnie, dołączając akty urodzenia dziecka, a w razie ciąży mnogiej – odpowiednie zaświadczenie lekarskie.

Jak można dzielić urlop macierzyński z ojcem dziecka?

Często pojawia się wątpliwość, czy można „przekazać” część urlopu macierzyńskiego tacie. Polskie przepisy przewidują taką możliwość, przy czym:

Matka musi wykorzystać minimum 14 tygodni we własnym zakresie.
Pozostałe tygodnie można przekazać ojcu dziecka, jeśli jest on zatrudniony i spełnia warunki ubezpieczenia chorobowego.

W tym przypadku tata przejmuje zasiłek macierzyński za okres, w którym opiekuje się dzieckiem. To spore ułatwienie dla rodzin, w których matka chce wcześniej wrócić do aktywności zawodowej, a ojciec pragnie skorzystać z okazji nawiązania bliższej relacji z noworodkiem. Niezależnie jednak od tego, kto korzysta z urlopu, wciąż można mówić o tym samym zasiłku, czyli tak zwanym „macierzyńskim”.

Ile pieniędzy na macierzyńskim i co dalej?

Podstawą do wypłaty zasiłku jest ubezpieczenie chorobowe, a także wniosek o urlop. Jeśli jesteś pracownikiem na etacie, zazwyczaj wszystko przebiega automatycznie, a wnioskowanie sprowadza się do złożenia dokumentów w dziale kadr. W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej lub pracy na umowę zlecenie, musisz pamiętać o opłacaniu składki chorobowej.

Ile pieniędzy dostaje się na macierzyńskim? Trudno wskazać jedną, uniwersalną kwotę, bo każdy przypadek jest indywidualny i zależy od:

formy zatrudnienia,
średnich zarobków lub podstawy wymiaru składek,
wybranego sposobu naliczania (80% przez cały okres czy 100%+60%).

Ważne, by cały proces zaplanować z wyprzedzeniem: sprawdzić kalendarz ciąży, ustalić terminy porodu i zawczasu przygotować dokumentację dla pracodawcy bądź ZUS. Pamiętaj, że to jak długo trwa urlop macierzyński zależy głównie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie.

Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego wciąż przysługują dodatkowe uprawnienia, takie jak prawo do urlopu rodzicielskiego czy urlopu wychowawczego. Te kolejne etapy dają możliwość spędzenia więcej czasu z dzieckiem, lecz już z mniejszym wsparciem finansowym ze strony ZUS-u (albo bez zasiłku w przypadku urlopu wychowawczego).

Skontaktuj się z biurem rachunkowym Effepro!

Jeśli to wszystko brzmi skomplikowanie – bez obaw, z pomocą doświadczonych specjalistów możesz oszczędzić sobie stresu i nerwów. Dzięki wsparciu warszawskiego biura rachunkowego Effepro unikniesz błędów przy składaniu wniosków, precyzyjnie obliczysz należne świadczenia i bez problemu dopilnujesz wszystkich terminów w ZUS oraz u pracodawcy. Fachowcy z Effepro pomogą Ci zrozumieć, ile macierzyński wynosi w Twoim konkretnym przypadku, podpowiedzą, jak zoptymalizować wybór podstawy wymiaru składek i przeprowadzą przez meandry przepisów dotyczących rodzicielstwa.

Właściwe przygotowanie formalne to najlepszy sposób, byś mogła skupić się na tym, co najważniejsze – na spokojnym wejściu w nową rolę mamy i czerpaniu radości z pierwszych miesięcy spędzonych z dzieckiem.