Urlop ojcowski – pełne kompendium wiedzy na 2025 rok dla ojców i działów kadr

Urlop ojcowski to jedno z podstawowych uprawnień pracowniczych dla tatusiów, którzy chcą aktywnie uczestniczyć w opiece nad swoim dzieckiem. W 2025 roku zasady jego przyznawania, długość oraz warunki wnioskowania pozostają ściśle określone przepisami Kodeksu pracy. Sprawdź, komu przysługuje urlop ojcowski, ile dni trwa oraz do kiedy można go wykorzystać.

CZEGO DOWIESZ SIĘ Z TEGO ARTYKUŁU?

Urlop ojcowski, choć krótki, wiąże się z szeregiem formalności i terminów, które trzeba znać, by go skutecznie wykorzystać. W tym tekście znajdziesz odpowiedzi na praktyczne pytania i poznasz przypadki szczególne. Dlatego dziś przeczytasz:

Kiedy urlop ojcowski przysługuje i kto może z niego skorzystać – także w przypadku adopcji.
Czy pracodawca może odmówić urlopu ojcowskiego.
Jak liczyć urlop ojcowski – dni robocze czy kalendarzowe?
Jakie zmiany prawne obowiązują od 2023 roku i są nadal aktualne w 2025.
W jakich sytuacjach można wziąć urlop ojcowski do 2 lat dziecka i jak złożyć wniosek.

Komu przysługuje urlop ojcowski w 2025 roku?

Urlop ojcowski przysługuje każdemu pracownikowi będącemu ojcem biologicznym lub adopcyjnym, zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę – niezależnie od stażu pracy czy wymiaru etatu. Prawo to jest gwarantowane ustawowo i nie zależy od zgody pracodawcy, co oznacza, że nie może on odmówić jego udzielenia, o ile spełnione są warunki formalne.

Zgodnie z art. 182³ Kodeksu pracy, ojcu dziecka przysługuje 14 dni kalendarzowych urlopu ojcowskiego, niezależnie od urlopu macierzyńskiego przysługującego matce. Co istotne, z tego wolnego mogą skorzystać również tatusiowie dzieci przysposobionych – warunkiem jest przyjęcie dziecka na wychowanie oraz zgłoszenie tego faktu w odpowiednich dokumentach.

Warto zaznaczyć, że ojciec zatrudniony już po narodzinach dziecka nadal ma prawo do urlopu ojcowskiego, o ile nie upłynął jeszcze maksymalny termin jego wykorzystania.

Urlop ojcowski – ile dni roboczych czy kalendarzowych?

Urlop ojcowski trwa dokładnie 14 dni kalendarzowych. To oznacza, że wliczają się w niego nie tylko dni pracy, ale też weekendy i święta. Liczy się każdy kolejny dzień, niezależnie od tego, czy w tym czasie rzeczywiście pracujesz.

Mówiąc prościej: to pełne dwa tygodnie z rzędu, a nie 14 dni roboczych. Jeśli zaczniesz urlop w środę, zakończy się on po dwóch tygodniach – również w środę. Nie da się go przesunąć ani „odzyskać” dni, które przypadną na weekend czy święta.

Możesz wykorzystać cały urlop od razu albo podzielić go na dwie części po 7 dni kalendarzowych każda. Taki podział jest możliwy tylko raz – nie można rozbić urlopu na mniejsze kawałki. Wniosek musi jasno wskazywać, jak planujesz to rozłożyć.

Do kiedy można wykorzystać urlop ojcowski?

Urlop ojcowski trzeba wykorzystać zanim dziecko skończy 2 lata. To bardzo ważne, bo po tym terminie prawo do tego przywileju po prostu przepada – nie da się go przenieść na później ani odzyskać.

Jeśli jesteś ojcem adopcyjnym, masz 24 miesiące od dnia, w którym przejąłeś dziecko pod opiekę, ale maksymalnie do momentu, gdy dziecko skończy 14 lat. Czyli jeśli adoptujesz dziesięciolatka, masz czas do jego 12. urodzin.

Krótko mówiąc – nie warto odkładać urlopu ojcowskiego na ostatnią chwilę. Jeśli przegapisz termin, nie będzie już możliwości, by z niego skorzystać.

Jak złożyć wniosek o urlop ojcowski?

Procedura wnioskowania o urlop ojcowski jest prosta, ale wymaga dochowania określonych terminów. Wniosek musi być złożony na piśmie, co najmniej 7 dni przed planowaną datą rozpoczęcia tego typu wolnego. Nie ma jednego urzędowego wzoru, ale musi on zawierać:

dane ojca,
wskazanie terminu rozpoczęcia i zakończenia urlopu,
oświadczenie, że wniosek dotyczy urlopu ojcowskiego,
akt urodzenia dziecka (do wglądu lub kopia),
w przypadku adopcji – dokument potwierdzający przyjęcie dziecka.

Wniosek składany jest do pracodawcy. Jeśli spełnia wymogi formalne pracodawca nie może go odrzucić. W razie sporu warto znać swoje prawa, zwłaszcza że Kodeks pracy nie pozostawia tutaj wątpliwości.

Z jakim kodem urlop ojcowski? – dokumentacja ZUS i kadry

W przypadku składania dokumentów do ZUS, urlop ojcowski wykazuje się z kodem świadczenia 325. Dotyczy to m.in. zaświadczeń płatniczych (ZUS Z-3) czy zestawień rozliczeniowych. Ważne, by dział kadr miał świadomość tej klasyfikacji – nieprawidłowy kod może skutkować zwłoką w wypłacie zasiłku ojcowskiego.

Warto też pamiętać, że za okres urlopu ojcowskiego pracownik otrzymuje zasiłek macierzyński, który wypłacany jest przez ZUS lub bezpośrednio przez pracodawcę (jeśli zatrudnia powyżej 20 pracowników).

Wyjątkowe sytuacje – rozwód, brak ślubu, brak kontaktu z dzieckiem

Wielu ojców zastanawia się, czy ich sytuacja osobista wpływa na prawo do urlopu ojcowskiego. Dobra wiadomość: nie ma znaczenia, czy jesteś w związku małżeńskim, rozwiedziony, czy nigdy nie mieszkałeś z matką dziecka. Liczy się tylko jedno – czy jesteś formalnie uznanym tatą.

Prawo do urlopu ojcowskiego nie zależy od tego, jak wygląda Twoja relacja z matką dziecka, ani czy w ogóle masz z nią kontakt. Nawet jeśli jesteś po rozwodzie, mieszkasz osobno lub z jakiegoś powodu nie masz więzi z dzieckiem – to nie przekreśla Twoich uprawnień. Decydujący jest wpis do aktu urodzenia dziecka, gdzie figuruje Twoje imię i nazwisko jako ojca. Tyle wystarczy, by móc skorzystać z urlopu.

Przepisy są tu jednoznaczne, urlop ojcowski to indywidualne prawo pracownika-ojca. Nie trzeba wykazywać aktywnego uczestnictwa w wychowywaniu dziecka, nie trzeba mieć opieki ani wspólnego gospodarstwa domowego. Nie obowiązuje też żadne „sito moralne” ani ocena sytuacji rodzinnej. Prawo to przysługuje tak samo każdemu uznanemu ojcu, bez względu na osobiste uwarunkowania czy konflikty rodzinne.

W praktyce oznacza to, że nawet ojciec, który nie utrzymuje kontaktów z dzieckiem, ale został formalnie uznany jako rodzic, może legalnie i skutecznie skorzystać z urlopu ojcowskiego. Żadne inne osoby – w tym matka dziecka czy pracodawca – nie mają wpływu na to uprawnienie. To Twoje osobiste prawo zagwarantowane ustawowo.

Ochrona pracownika na urlopie ojcowskim

Korzystając z urlopu ojcowskiego, masz nie tylko prawo do czasu z dzieckiem, ale również pełną ochronę przed zwolnieniem z pracy. To ważne zabezpieczenie, które wielu ojców lekceważy zupełnie niesłusznie.

Zgodnie z art. 177 Kodeksu pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem korzystającym z urlopu ojcowskiego. Ochrona ta obowiązuje przez cały okres wolnego, niezależnie od jego długości i formy zatrudnienia. Nawet jeśli korzystasz tylko z jednej tygodniowej części jesteś chroniony.

Co istotne, ta ochrona działa automatycznie, nie trzeba składać żadnych dodatkowych wniosków czy oświadczeń. Wystarczy, że złożyłeś poprawny wniosek o urlop i korzystasz z niego zgodnie z przepisami.

Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której zakład pracy ogłasza upadłość lub likwidację. Wtedy rozwiązanie umowy może nastąpić, ale wyłącznie w granicach prawa upadłościowego i z odpowiednimi uzasadnieniami. W każdym innym przypadku, jeśli pracodawca próbowałby zwolnić Cię w czasie urlopu ojcowskiego, takie działanie byłoby bezprawne i mogłoby skutkować przywróceniem do pracy oraz roszczeniem odszkodowawczym.

Dlatego warto pamiętać, że urlop ojcowski to nie tylko przywilej, ale też realna forma ochrony, zarówno prawnej, jak i zawodowej. To bezpieczny czas, w którym możesz poświęcić się rodzinie bez obaw o konsekwencje zawodowe.

Zmiany w przepisach – co się zmieniło po 2023 roku i obowiązuje w 2025?

Największe zmiany w zakresie urlopów rodzicielskich, w tym ojcowskiego, weszły w życie w kwietniu 2023 roku w związku z wdrożeniem dyrektywy work-life balance. Dla omawianego wolnego oznacza to m.in.:

brak możliwości wydłużenia urlopu,
brak możliwości zamiany na inny urlop,
utrzymanie 2 tygodni jako niepodzielnej jednostki czasu (z opcją podziału na dwie części).

W 2025 roku te zasady pozostają bez zmian. Ojcowie mogą więc planować korzystanie z urlopu w oparciu o utrwaloną praktykę.

Skorzystaj z pomocy specjalistów Effepro

Prawidłowe naliczenie urlopu ojcowskiego, rozliczenie zasiłku oraz poprawna dokumentacja do ZUS to obowiązki, które mogą obciążać dział kadr lub samego pracownika. Dlatego warto skorzystać z pomocy profesjonalistów. Biuro rachunkowe Effepro zapewnia kompleksowe wsparcie kadrowo-płacowe, w tym pomoc przy formalności związanych z urlopem ojcowskim. Nasze doświadczenie to gwarancja zgodności z przepisami oraz bezpieczeństwa pracodawcy i pracownika.

Zaufaj specjalistom i dlatego już dziś postaw na Effepro. Sprawdź, jak możemy Ci pomóc w prowadzeniu spraw kadrowych Twojej firmy lub indywidualnych uprawnień pracowniczych.